Obliczanie renty rodzinnej po zmarłym ubezpieczonym

Wysokość renty rodzinnej stanowi odpowiedni procent świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Gdy umiera emeryt lub rencista, podstawę do naliczenia wysokości renty rodzinnej z reguły stanowi kwota ostatnio wypłacanej emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Jeśli osoba zmarła nie posiadała uprawnień do tych świadczeń, organ rentowy ustala czy w chwili śmierci spełniała warunki do ich uzyskania i jaka byłaby wówczas ich wysokość.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci:

miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo
spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z wymienionych wyżej świadczeń.

Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Tak wynika z art. 65 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, która jednocześnie w art. 67-71 precyzuje, kogo zalicza się do uprawnionych członków rodziny oraz jakie warunki muszą oni spełnić, aby otrzymać rentę rodzinną.

Wysokość renty

Renta rodzinna, w zależności od ilości osób uprawnionych, wynosi odpowiednio: 85%, 90% lub 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu (patrz tabela). Jednocześnie bez względu na ilość osób uprawnionych przysługuje tylko jedna renta rodzinna, która jest dzielona między te osoby na równe części.

Przy obliczaniu wysokości renty rodzinnej po zmarłym emerycie lub renciście brana jest pod uwagę kwota wypłacanej mu przed śmiercią emerytury, z zastrzeżeniem określonym w art. 73 ust. 3 i 3a ustawy emerytalnej (patrz ramka), lub renty z tytułu niezdolności do pracy (w wysokości przewidzianej dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy). Przy czym kwoty tych świadczeń mogą ulec stosownemu przeliczeniu m.in. poprzez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych osoby zmarłej.

W przypadku śmierci ubezpieczonego, który nie miał ustalonego prawa do tych świadczeń, organ rentowy sprawdza, które z nich by mu przysługiwało i jaka byłaby wówczas jego wysokość.

Zasady obowiązujące przy ustalaniu wysokości renty rodzinnej po osobie, która była uprawniona do emerytury lub spełniała warunki do uzyskania tego świadczenia

Jeżeli emerytura zmarłego została obliczona wraz ze zwiększeniami, o których mowa w art. 26a lub art. 56 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej, w tym m.in. za okresy opłacania składek z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym, rentę rodzinną oblicza się jako procent świadczenia zmarłego w wysokości pomniejszonej o te zwiększenia, odpowiednio do liczby uprawnionych do renty, a następnie tak obliczoną rentę rodzinną uzupełnia się do wysokości uwzględniającej 50% zwiększenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
Podstawę obliczenia emerytury, która przysługiwałaby osobie zmarłej, pomniejsza się o część kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, wypłaconych w ramach podziału środków w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której ZUS prowadzi to subkonto.
W przypadku śmierci osoby pobierającej emeryturę częściową lub spełniającej warunki do uzyskania tej emerytury przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury, ustaloną zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej dla celów obliczenia emerytury częściowej, w pełnej wysokości.

Wysokość renty rodzinnej
dla jednej osoby uprawnionej	dla dwóch osób uprawnionych	dla trzech lub więcej osób uprawnionych

85%	90%	95%
świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

Emerytura lub renta

Jeśli zmarły spełniał warunki do uzyskania emerytury, ZUS ustali jej wysokość na zasadach obowiązujących danego ubezpieczonego, a więc na starych, nowych lub mieszanych zasadach, określonych odpowiednio w art. 53, 26 lub 183 ustawy emerytalnej, z zastrzeżeniem jak wcześniej.

Zdarza się, że zmarły ubezpieczony nie ukończył jeszcze wieku emerytalnego, ale spełniał warunki do uzyskania emerytury częściowej, która - przypomnijmy - wypłacana jest w wysokości 50% kwoty emerytury ustalonej na nowych zasadach. Wówczas do obliczenia renty rodzinnej przyjmuje się pełną kwotę emerytury stanowiącej bazę do ustalenia wysokości emerytury częściowej.

Od 1 marca 2016 r. najniższa gwarantowana wysokość renty rodzinnej wynosi 882,56 zł.

Podobnie jest w przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy. Po śmierci ubezpieczonego organ rentowy ustala, czy spełniał on warunki do uzyskania tego świadczenia, a następnie określa jej wysokość, na zasadach wskazanych odpowiednio w art. 57-58 i art. 62 ustawy emerytalnej. Dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy (tak traktowana jest osoba zmarła) wynosi ona:

1) 24% kwoty bazowej oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych,

4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby przewidziany dla kobiet powszechny wiek emerytalny.

Przy obliczaniu renty okresy składkowe, nieskładkowe i tzw. hipotetyczne ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Jeżeli zmarły spełniał warunki do uzyskania np. wcześniejszej emerytury oraz renty z tytułu niezdolności do pracy, organ rentowy ustali wysokość renty rodzinnej w oparciu o kwotę wyższego z tych świadczeń.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.)