Wypłata renty rodzinnej dla uczącego się dziecka lub wnuka w wieku powyżej 16. roku życia

1) Córka pracownicy pobiera rentę rodzinną po zmarłym ojcu. W maju 2016 r. ukończyła 25 lat. Czy ZUS będzie kontynuował wypłatę tego świadczenia, jeśli uczy się ona zaocznie w liceum ogólnokształcącym (pozostały jej dwa semestry)?

Nie, prawo do renty rodzinnej powyżej 25. roku życia przysługuje wyłącznie osobom kształcącym się w szkole wyższej, po spełnieniu ściśle określonych warunków.

Renta rodzinna przysługuje po osobie, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury, w tym również do emerytury pomostowej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń (art. 65 i 66 ustawy emerytalnej).

Do renty rodzinnej, zgodnie z art. 68 ustawy emerytalnej, prawo mają dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione:

• do ukończenia 16 lat,
   
• do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
   
• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie do ukończenia 16 lat lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat.

Uprawnienia do renty rodzinnej dziecka, które nie ukończyło 16 lat nie są uzależnione od spełnienia dodatkowych warunków, w tym kontynuowania nauki. Natomiast dziecko w wieku powyżej 16 lat nabywa prawo do renty rodzinnej wówczas, gdy kontynuuje naukę, nie dłużej jednak niż do 25. roku życia (czyli do miesiąca, w którym kończy 25 lat). Jeżeli jednak wiek 25 lat osiągnęło będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, to prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku akademickiego.

Pod pojęciem "nauki w szkole", na potrzeby stwierdzenia, czy istnieje prawo do renty rodzinnej, należy rozumieć kształcenie w formach szkolnych i pozaszkolnych w szkołach i placówkach w systemie dziennym (stacjonarnym), wieczorowym, zaocznym oraz eksternistycznym i korespondencyjnym. Za szkoły, w których nauka uprawnia do pobierania renty rodzinnej uważa się publiczne i niepubliczne szkoły podstawowe i ponadpodstawowe oraz gimnazjalne i ponadgimnazjalne, a także państwowe i niepaństwowe szkoły wyższe.

W świetle powyższego, prawo do renty rodzinnej przysługuje uczącemu się dziecku do ukończenia 25. roku życia, bez względu w jakiej formie oraz w jakiej szkole się uczy. Dla dalszej wypłaty świadczenia rentowego decydujące znaczenie ma ustalenie, czy dziecko w dacie ukończenia 25. roku życia było studentem ostatniego roku studiów. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ustalenie daty, w której dziecko uprawnione do renty rodzinnej było na ostatnim roku studiów, następuje na podstawie wpisu na ten rok zgodnie z regulaminem obowiązującym na danej uczelni. Jak informuje ZUS, opisana sytuacja dotyczy zarówno studentów, którzy ukończyli 25 lat w trakcie wakacji, jak i tych, którzy wiek ten osiągnęli bezpośrednio przed ich rozpoczęciem, o ile zdali wszystkie wymagane programem egzaminy.

Warunkiem kontynuowania wypłaty wskazanego świadczenia jest przedstawienie w ZUS odpowiedniego zaświadczenia wystawionego przez uczelnię, potwierdzającego zdanie wszystkich egzaminów przewidzianych w ramach przedostatniego roku studiów oraz uzyskania wpisu na ostatni rok studiów. W przypadku braku możliwości przedstawienia takiego zaświadczenia, wypłata renty może być kontynuowana po złożeniu przez studenta stosownego oświadczenia oraz zobowiązania do przedłożenia tego zaświadczenia w wyznaczonym terminie.

2) Czy przysługuje renta rodzinna po dziadku, który wychowywał wnuka?

Tak, o ile wnuk, zgodnie z art. 69 ustawy emerytalnej, został przyjęty na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności oraz co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, chyba że śmierć była następstwem wypadku (chodzi tu o zdarzenie nagłe, w wyniku którego nastąpiła śmierć, bez względu na to, czy miało to związek z pracą). Ponadto wnuk nie może posiadać uprawnień do renty po zmarłych rodzicach, a jeśli rodzice żyją - nie mogą zapewnić mu utrzymania (albo dziadek, po którym przysługuje renta lub jego małżonek byli opiekunem wnuka ustanowionym przez sąd). Niemożność zapewnienia utrzymania przez rodzica zachodzi, gdy z przyczyn od siebie niezależnych nie może łożyć na utrzymanie dziecka. Ma to miejsce m.in. w przypadku, gdy nie jest znane miejsce jego pobytu.

Obok ww. warunków wnuk musi również spełnić kryteria dotyczące wieku i nauki, o których mowa w odpowiedzi na pierwsze pytanie.

W sprawie wypłaty renty rodzinnej po dziadkach stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 11 lutego 2014 r. (sygn. akt I UK 320/13)) stwierdzając, że: "Podstawową przesłankę prawa wnuka do renty rodzinnej po dziadkach stanowi przyjęcie na wychowanie i utrzymanie, przy czym obydwa elementy muszą zachodzić łącznie. Z kolei przesłanka przyjęcia na wychowanie, rozumianego jako stałe sprawowanie pieczy na dzieckiem, polegające na opiece nad nim, przekazywaniu mu wiedzy, zapewnieniu osiągnięcia rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzeniu do samodzielności, jest spełniona w sytuacji, gdy nie ma rodziców, którzy realizowaliby wychowanie, bądź też rodzice (rodzic) nie realizują obowiązku wychowywania i obowiązek ten, łącznie z dostarczaniem utrzymania, przejmują dziadkowie.".