Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 11 (365) z dnia 1.06.2014

Decyzja stwierdzająca chorobę zawodową nie gwarantuje uzyskania renty

Inspektor sanitarny wydał decyzję stwierdzającą u pracownika chorobę zawodową. Czy w takiej sytuacji pracownik ma zagwarantowane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową? Czy może dochodzić zadośćuczynienia od zatrudniającej go firmy?

Uzyskanie przez pracownika decyzji stwierdzającej chorobę zawodową nie gwarantuje przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy lub zadośćuczynienia od pracodawcy za powstałą krzywdę.

Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, o którym mowa w art. 237 § 1 pkt 3 K.p., jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy na skutek choroby zawodowej przysługuje renta z tytułu tej niezdolności. Przy ustalaniu prawa do renty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy emerytalnej (art. 17 ust. 1 ustawy wypadkowej).

W myśl art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

• jest niezdolny do pracy,
   
• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
   
• niezdolność do pracy powstała w ściśle określonych okresach składkowych lub nieskładkowych wymienionych w ustawie emerytalnej, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Dwóch ostatnich warunków nie musi spełnić osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową lub wypadkiem przy pracy.

Stanowi to ułatwienie dla osób dotkniętych chorobami zawodowymi, gdyż w celu uzyskania renty nie muszą posiadać określonego okresu zatrudnienia, a jedynie wykazać, że stały się niezdolne do pracy wskutek choroby zawodowej.

Decyzja inspektora sanitarnego ma tylko charakter deklaratoryjny. Nie tworzy więc ona żadnego uprawnienia, a jedynie stwierdza u poszkodowanego istnienie określonego w wykazie chorób zawodowych schorzenia i na podstawie domniemania jego związek z wykonywaną pracą. Stąd też decyzja stwierdzająca chorobę zawodową lub określająca jej brak (bądź brak takiej decyzji) nie ma wpływu na odmowę lub przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy powstałej wskutek choroby zawodowej. Podstawowe znaczenie ma bowiem ustalenie, czy choroba ta jest przyczyną niezdolności do pracy.

Stwierdzenie przez inspektora sanitarnego powstania u pracownika choroby zawodowej nie jest jednoznaczne z orzeczeniem o niezdolności do pracy uzasadniającej przyznanie renty przez ZUS.

Zasady i tryb orzekania o niezdolności do pracy dla celów rentowych określają przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz. U. nr 273, poz. 2711 ze zm.). Orzeczenie o niezdolności do pracy uzasadniającej przyznanie prawa do renty wydaje lekarz orzecznik ZUS, biorąc pod uwagę charakter i stopień naruszenia sprawności organizmu oraz rokowania odzyskania zdolności do pracy. Przy orzekaniu lekarz orzecznik jest związany m.in. decyzją organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie stwierdzenia choroby zawodowej. Od orzeczenia lekarza orzecznika służy prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej ZUS.

W oparciu o orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej, ZUS wydaje decyzję w sprawie świadczenia rentowego.

Odpowiadając na drugie pytanie wyjaśniamy, że pracownicy mogą występować przeciwko pracodawcom z roszczeniami cywilnoprawnymi związanymi z powstałą chorobą zawodową np. żądając zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub rentę wyrównawczą (uzupełniającą) w razie utraty zdolności do pracy, jeśli ich szkody nie zostały zaspokojone w całości przez świadczenia z ZUS. Decyzja inspektora sanitarnego stwierdzająca chorobę zawodową nie ma charakteru wiążącego w postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy za powstanie u pracownika choroby zawodowej. Orzeczenie to jest tylko jednym z dowodów w sprawie i podlega ocenie na takich samych zasadach jak inne dowody, np. opinia biegłego.