Staż wymagany dla celów ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

Od czterech lat zatrudniamy pracownicę (54 lata), która uległa wypadkowi komunikacyjnemu i obecnie przebywa na długotrwałym zwolnieniu lekarskim. Ostatnio poinformowała pracodawcę o zamiarze ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Czy nabędzie prawo do renty, jeśli przez ostatnich 6 lat przypadających przed podjęciem obecnego zatrudnienia była ona osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku?

Pracownica nabędzie prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeśli w wyniku badania przez lekarza orzecznika ZUS zostanie u niej orzeczona niezdolność do pracy oraz udowodni posiadanie odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego.

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje bowiem ubezpieczonemu, który łącznie spełnia trzy poniżej wskazane warunki.

1. Jest niezdolny do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Niezdolną do pracy, zgodnie z art. 12 ustawy emerytalnej, jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji jest częściowo niezdolna do pracy.

Niezdolność do pracy jest orzekana przez lekarza orzecznika ZUS. Od tego orzeczenia osoba zainteresowana może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. W tym samym terminie Prezes ZUS może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej (o czym ZUS niezwłocznie zawiadomi osobę zainteresowaną).

ZUS na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub, co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenia komisji lekarskiej (w razie wniesienia sprzeciwu lub zarzutu wadliwości) wydaje decyzję dotyczącą renty z tytułu niezdolności do pracy.

2. Ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej).

W przypadku gdy niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, osoba zainteresowana (tak jak w pytaniu) musi udowodnić co najmniej 5-letni okres składkowy i nieskładkowy. Zwracamy przy tym uwagę, że przy ustalaniu prawa do renty (także emerytury) oraz obliczaniu jej wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Dodatkowo okres tych 5 lat powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Nie wlicza się do niego okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej. Jeżeli ubezpieczony w wyżej wskazanym okresie nie może udowodnić co najmniej 5 lat składkowych i nieskładkowych warunek ten uważa się za spełniony, gdy:

• został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo
   
• w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Warunek udowodnienia wskazanego wyżej okresu 5 lat w ciągu ostatniego dziesięciolecia nie dotyczy ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Gdyby niezdolność do pracy była spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, to od ubezpieczonego nie wymagałoby się spełnienia warunku posiadania okresów składkowych i nieskładkowych.

3. Niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej).

Tego warunku nie musi spełniać ubezpieczony, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Postępowanie w sprawie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wszczyna się na wniosek osoby zainteresowanej lub jej pełnomocnika zgłaszany w ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania (zameldowania na pobyt stały) osoby zainteresowanej. Na podstawie przedłożonych dokumentów ZUS ustala okresy składkowe i nieskładkowe oraz kieruje wniosek do lekarza orzecznika celem ustalenia stopnia niezdolności do pracy.

Zgodnie z art. 100 ustawy emerytalnej, prawo do renty powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Ubezpieczony, który pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, nabędzie prawo do renty z chwilą zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia. Warunek ten badany jest na dzień zgłoszenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Z pytania Czytelnika wynika, że pracownica nie może udowodnić 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o ustalenie prawa do renty (odpowiednio - powstaniem niezdolności do pracy). Jeśli więc nie zostanie uznana za całkowicie niezdolną do pracy i nie udowodni co najmniej 25-letniego okresu składkowego, to nie spełni warunków do uzyskania świadczenia rentowego.