Rozliczenie przychodów osób uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego

Osoby uprawnione do świadczenia przedemerytalnego mogą podejmować działalność zarobkową. Jeśli jednak ich przychody przekraczają ustalone przez ustawodawcę limity, należne im świadczenie na bieżąco podlega stosownemu zmniejszeniu lub też zawieszeniu. Ostateczne rozliczenie uzyskiwanych przychodów następuje jednak po zakończeniu roku rozliczeniowego.

Prawo do świadczenia

Świadczenie przedemerytalne przyznawane jest osobom, które:

utraciły pracę z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy albo z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
ogłosiły upadłość pozarolniczej działalności,
utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy,
utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna w związku ze śmiercią osoby, nad którą sprawowały opiekę,

o ile spełniły dodatkowe warunki określone w art. 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych.

Można z niego korzystać nie dłużej niż do dnia poprzedzającego dzień:

nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją ZUS lub innego organu emerytalno-rentowego albo
osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę, z zastrzeżeniem dotyczącym okresu przejściowego, związanego z obowiązującym przed 1 października 2017 r. wydłużonym wiekiem emerytalnym.

Katalog sytuacji, w których ustaje prawo do świadczenia przedemerytalnego, został określony w art. 4 ust. 1 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych.

Możliwość zarobkowania

Z założenia świadczenie przedemerytalne przewidziane jest dla osób, które tuż przed ukończeniem wieku emerytalnego (nabyciem uprawnień do emerytury), ze względu na szczególne, wskazane wcześniej okoliczności, zostały wyłączone lub nie mogą odnaleźć się na rynku pracy. Nie oznacza to jednak, że po nabyciu uprawnień do świadczenia przedemerytalnego nie mogą one podejmować działalności zarobkowej. Przepisy tego nie zabraniają.

Wysokość świadczenia

Kwota świadczenia przedemerytalnego została określona w art. 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych jako wartość ryczałtowa. Z tym zastrzeżeniem, że dla osoby, która nabyła prawo do tego świadczenia w związku z ustaniem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, świadczenie nie może być wyższe niż ostatnio otrzymywana renta.

Przyznane świadczenie podlega następnie waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, a więc co roku z dniem 1 marca.

Od 1 marca 2018 r. kwota ryczałtowa świadczenia przedemerytalnego wynosi 1.070,99 zł.

Dla wielu jest to niewystarczająca kwota, dlatego też, jeśli tylko mają taką możliwość, decydują się na uzyskiwanie dodatkowych przychodów.

Limity przychodów

Osoby uprawnione do świadczenia przedemerytalnego, które decydują się na aktywność zawodową, muszą mieć na uwadze wprowadzone przez ustawodawcę limity przychodów, tj. tzw.:

dopuszczalną kwotę przychodu - wynoszącą 25% przeciętnego wynagrodzenia w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, ogłoszonego przez Prezesa GUS do celów emerytalnych oraz
graniczną kwotę przychodu - stanowiącą 70% tego wynagrodzenia.

Wartości te są z zaokrągleniem do pełnych 10 groszy w górę ogłaszane przez Prezesa ZUS w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji, i obowiązują w kolejnym roku rozliczeniowym, obejmującym okres od dnia 1 marca danego roku do ostatniego dnia lutego następnego roku (patrz: tabela 1). Ich przekroczenie skutkuje określonymi konsekwencjami finansowymi.

Jeżeli kwota przychodu świadczeniobiorcy przekracza miesięcznie dopuszczalną kwotę przychodu, ale nie jest wyższa od granicznej kwoty przychodu, świadczenie przedemerytalne ulega zmniejszeniu o kwotę tego przekroczenia. Z tym że jeżeli w wyniku takiego zmniejszenia kwota świadczenia przedemerytalnego byłaby niższa niż tzw. gwarantowana kwota świadczenia, świadczenie przedemerytalne wypłacane jest w tej właśnie gwarantowanej wysokości.

Gwarantowana kwota świadczenia przedemerytalnego została określona w art. 5 ust. 4 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych i, podobnie jak samo świadczenie, podlega corocznej waloryzacji. Od 1 marca 2018 r. wynosi ona 535,50 zł, czyli połowę kwoty ryczałtowej świadczenia.

Natomiast w przypadku gdy kwota przychodu przekracza graniczną kwotę przychodu, świadczenie przedemerytalne ulega zawieszeniu.

Rozliczenie przychodu

Świadczenia przedemerytalne dla aktywnych zawodowo świadczeniobiorców są na bieżąco odpowiednio wypłacane w pełnej wysokości, zmniejszane lub zawieszane, w oparciu o informację o osiąganiu przychodu oraz o wysokości tego przychodu, którą osoby pobierające świadczenie zobowiązane są niezwłocznie przekazać do ZUS.

Natomiast po zakończeniu roku rozliczeniowego, w terminie do dnia 31 maja następnego roku, osoby te powinny powiadomić organ rentowy o wysokości przychodu uzyskanego w minionym roku rozliczeniowym, z uwzględnieniem przychodów uzyskanych w kolejnych miesiącach tego roku.

Co istotne, wskazane obowiązki informacyjne spoczywają odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy lub innym płatniku składek, a w przypadku osoby pełniącej służbę - na właściwej jednostce organizacyjnej.

O przychodach uzyskanych przez świadczeniobiorców w okresie od 1 marca 2017 r. do 28 lutego 2018 r. należy powiadomić ZUS do 31 maja 2018 r. Ponieważ jednak w tym dniu przypada święto (Boże Ciało), termin ten upływa z dniem 1 czerwca 2018 r.

Informacja ta posłuży do ostatecznego rozliczenia przychodu. Rozliczenie to dokonywane jest w formie rozliczenia rocznego lub miesięcznego, w zależności od tego, która z nich jest dla świadczeniobiorcy korzystniejsza.

Roczne lub miesięczne

Roczne rozliczenie stanowi swego rodzaju porównanie, w jakiej wysokości w trakcie roku rozliczeniowego świadczenie przedemerytalne było wypłacane, a w jakiej - z uwagi na osiąganie przychodu - faktycznie przysługiwało. Jeśli przychód uzyskany przez osobę uprawnioną do świadczenia przedemerytalnego:

przekroczył roczną kwotę graniczną, organ rentowy ustali, że świadczenie - w całym rozliczanym okresie - podlegało zawieszeniu,
przekroczył roczną dopuszczalną kwotę przychodu - w całym roku rozliczeniowym świadczenie przedemerytalne powinno być odpowiednio zmniejszane,
nie przekroczył rocznej dopuszczalnej kwoty przychodu - w całym roku rozliczeniowym świadczenie przysługiwało w pełnej należnej wysokości.

Przy rocznym rozliczeniu świadczenia przedemerytalnego przychody świadczeniobiorcy z założenia porównywane są do rocznej granicznej i rocznej dopuszczalnej kwoty przychodu. Kwoty te stanowią sumę miesięcznych dopuszczalnych i granicznych kwot przychodu, obowiązujących w danym roku rozliczeniowym. Przy czym mogą one ulec zmianie, jeśli w roku rozliczeniowym:

powstało prawo do świadczenia przedemerytalnego,
ustało prawo do świadczenia przedemerytalnego,
wypłata świadczenia przedemerytalnego była wstrzymana z przyczyn innych niż osiąganie przychodu,
świadczenie przedemerytalne było zawieszone na wniosek osoby uprawnionej.

W takich przypadkach roczne kwoty przychodu (graniczną i dopuszczalną) ustala się dla okresu, w którym istniało prawo do pobierania świadczenia przedemerytalnego, z dokładnością co do dnia oraz z zaokrągleniem do pełnych 10 groszy w górę.

Miesięczne rozliczenie natomiast polega na porównaniu kwoty przychodu uzyskanej w danym miesiącu do miesięcznej granicznej lub dopuszczalnej kwoty przychodu. W oparciu o to zestawienie organ rentowy ustala, czy w danym miesiącu świadczenie podlegało zawieszeniu, zmniejszeniu, czy przysługiwało w pełnej wysokości. W ten sposób analizowany jest każdy miesiąc rozliczanego roku. Dopiero bilans tych zestawień decyduje o ostatecznym rozliczeniu świadczenia.

Rozliczenie miesięczne stosuje się w przypadku, gdy jest korzystniejsze od rozliczenia rocznego.

Organ rentowy dokonując rozliczenia świadczenia zobowiązany jest do wyboru korzystniejszego wariantu.

Jeżeli w roku rozliczeniowym świadczenie przedemerytalne zostało wypłacone w wysokości innej niż wynikająca z rozliczenia rocznego lub miesięcznego, w zależności od tego, która z tych form okazała się korzystniejsza dla świadczeniobiorcy, ZUS dokonuje jeszcze jego ostatecznego rozliczenia (patrz tabela 2). W przypadku gdy kwota wypłaconych świadczeń była:

wyższa od kwoty wynikającej z rozliczenia - organ rentowy ustala kwotę nienależnie pobranych świadczeń i dochodzi jej zwrotu na zasadach przewidzianych w ustawie emerytalnej,
niższa od kwoty wynikającej z rozliczenia - ZUS dokonuje zwrotu kwoty świadczenia.

**Tabela 1 - Wartości wpływające na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia przedemerytalnego**
Okres obowiązywania	Dopuszczalna kwota przychodu		Gwarantowana kwota świadczenia		Graniczna kwota przychodu
Okres obowiązywania	miesięczna	roczna	miesięczna	roczna	miesięczna	roczna
od 1 marca 2017 r. do 28 lutego 2018 r.	1.011,80 zł	12.141,60 zł	520,00 zł	6.240,00 zł	2.833,10 zł	33.997,20 zł
od 1 marca 2018 r. do 28 lutego 2019 r.	1.067,90 zł	12.814,80 zł	535,50 zł	6.426,00 zł	2.990,10 zł	35.881,20 zł

**Tabela 2 - Tryb postępowania w oparciu o ustalenia ZUS po rozliczeniu uzyskanego przez świadczeniobiorcę przychodu**
Kwota przychodu uzyskanego w rozliczanym roku	Tryb postępowania w razie gdy świadczenie przedemerytalne w roku rozliczeniowym było
	wypłacane w pełnej wysokości	zmniejszane	zawieszone
nie przekroczyła rocznej dopuszczalnej kwoty przychodu	organ rentowy ustala, że świadczenie przysługiwało w pełnej wysokości, a tym samym
	świadczenie było wypłacane w prawidłowej wysokości	świadczeniobiorca otrzyma stosowne wyrównanie świadczenia
przekroczyła roczną dopuszczalną kwotę przychodu, ale nie była wyższa od rocznej granicznej kwoty przychodu	organ rentowy stwierdza, że świadczenie przysługiwało w zmniejszonej wysokości i
	ustala kwotę nienależnie pobranych świadczeń oraz dochodzi jej zwrotu	w zależności od tego, w jakiej wysokości świadczenie było wypłacane ustala, że uprawniony zobowiązany jest do zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia lub powinien otrzymać wyrównanie świadczenia, albo otrzymał świadczenie w prawidłowej wysokości	wypłaca świadczeniobiorcy stosowne wyrównanie świadczenia
przekroczyła roczną graniczną kwotę przychodu	organ rentowy stwierdza, że świadczenie podlegało zawieszeniu i w efekcie
	ustala kwotę nienależnie pobranych świadczeń i dochodzi jej zwrotu		uznaje, że świadczenie słusznie podlegało zawieszeniu

Zasady ustalania przychodu dla celów zawieszenia lub zmniejszenia wysokości świadczenia przedemerytalnego

1.	Brany jest pod uwagę przychód, o którym mowa w art. 104 ustawy emerytalnej, a więc w głównej mierze z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu tzw. służby mundurowej.
2.	Przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu/roku, w którym został wypłacony.
3.	Przy ustalaniu przychodu nie uwzględnia się kwot przychodu należnych za okres przed dniem, od którego ustalono prawo do świadczenia przedemerytalnego.