Rozliczanie przychodu uzyskanego przez osobę na świadczeniu przedemerytalnym

1. Wpływ przychodu z pracy zarobkowej na pobierane świadczenie

Pracownikowi zostało przyznane świadczenie przedemerytalne od 31 grudnia 2014 r. Od 1 lutego 2015 r. podjął pracę na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem w wysokości 2.142 zł miesięcznie. W jaki sposób zostanie rozliczone świadczenie, jeżeli wynagrodzenie przekracza dopuszczalną miesięczną kwotę przychodu?

Zasady dotyczące zawieszania i zmniejszania świadczeń przedemerytalnych oraz sposobu ich rozliczania uregulowane zostały w art. 5 i 6 ustawy przedemerytalnej. W zależności od wysokości osiąganego przychodu świadczenie przedemerytalne może być zmniejszone lub zawieszone, albo wypłacane w pełnej wysokości. Ostateczne rozliczenie przychodu następuje po zakończeniu roku rozliczeniowego, który dla zasiłków i świadczeń przedemerytalnych trwa od 1 marca do końca lutego następnego roku kalendarzowego. ZUS dokonuje rozliczenia rocznego lub miesięcznego, tj. w formie korzystniejszej dla świadczeniobiorcy.

Ustawa o świadczeniach przedemerytalnych wyznaczyła dwa progi zarobkowe określane jako dopuszczalna i graniczna kwota przychodu. Jeżeli ubezpieczony osiąga miesięczny przychód:

nieprzekraczający dopuszczalnej kwoty przychodu, tj. od marca 2014 r. do lutego 2015 r. w wysokości 912,60 zł, to świadczenie jest wypłacane w pełnej wysokości,
przekraczający dopuszczalną kwotę przychodu, świadczenie podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia; niezależnie od kwoty tego zmniejszenia świadczenie nie może być niższe od gwarantowanej wysokości, która od 1 marca 2014 r. do 28 lutego 2015 r. wynosi 495,69 zł,
przekraczający graniczną kwotę przychodu (od 1 marca 2014 r. do 28 lutego 2015 r. - 2.555,10 zł), to świadczenie przedemerytalne ulega zawieszeniu.

Jeżeli w trakcie trwania roku rozliczeniowego ubezpieczony podjął zatrudnienie lub inną działalność, a jego przychód przekracza dopuszczalną lub graniczną kwotę przychodu, to świadczenie ulega zmniejszeniu lub zawieszeniu od miesiąca, w którym zaczął osiągać przychód lub od miesiąca, w którym została wydana stosowna decyzja.

W celu dokonania rozliczenia rocznego ZUS ustala łączną kwotę przychodu osiągniętego w okresie roku rozliczeniowego i porównuje z roczną dopuszczalną lub graniczną kwotą przychodu, które od 1 marca 2014 r. do 28 lutego 2015 r. wynosiły odpowiednio 10.951,20 zł i 30.661,20 zł. Okres, z którego ustala się kwoty roczne ulega skróceniu, jeżeli prawo do świadczenia przedemerytalnego powstało lub ustało w trakcie roku rozliczeniowego.

Przykład

Kobieta w wieku 58 lat nabyła prawo do świadczenia przedemerytalnego od 1 października 2014 r. W styczniu 2015 r. podjęła zatrudnienie i nie zawiadomiła o tym ZUS. Z tytułu zatrudnienia uzyskuje wynagrodzenie w wysokości 2.100 zł. Dokonując rocznego rozliczenia świadczenia ZUS ustali, że w okresie od 1 października 2014 r. do 28 lutego 2015 r. roczna kwota dopuszczalna wynosi 4.563 zł (912,60 zł x 5 m-cy), a graniczna 12.775,50 zł (2.555,10 zł x 5 m-cy). Przychód osiągnięty przez kobietę w tym okresie (od 1 stycznia do 28 lutego 2015 r.) wyniósł 4.200 zł. Zainteresowana nie przekroczy dopuszczalnej kwoty przychodu za wskazany okres, w związku z czym świadczenie mogło być wypłacane w pełnej wysokości. Począwszy od 1 marca 2015 r. będzie otrzymywała świadczenie w kwocie gwarantowanej.

Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, ZUS może dokonać rozliczenia miesięcznego. Polega ono na ustaleniu kwot przychodu osiągniętego w poszczególnych miesiącach roku rozliczeniowego i porównaniu ich z kwotami dopuszczalną i graniczną ustaloną dla tych miesięcy.

Przykład

Zakładamy, że kobieta, o której mowa w poprzednim przykładzie, zgłosiła wniosek o rozliczenie miesięczne. W okresie rozliczeniowym jej przychód wynosił: październik - 0,00 zł, listopad - 0,00 zł, grudzień - 0,00 zł, styczeń - 2.100 zł, luty - 2.100 zł. Z miesięcznego sposobu rozliczenia wynika, że świadczenie przedemerytalne w styczniu i lutym 2015 r. powinno być wypłacone w gwarantowanej kwocie 495,69 zł, ponieważ uzyskany przychód przekracza dopuszczalną miesięczną kwotę przychodu (912,60 zł), ale nie przekracza granicznej miesięcznej kwoty przychodu (2.555,10 zł). W tej sytuacji rozliczenie roczne będzie korzystniejsze dla zainteresowanej.

2. Rozliczenie świadczeniobiorcy nabywającego prawo do emerytury

W czerwcu 2015 r. osiągnę wiek emerytalny i przejdę ze świadczenia przedemerytalnego na emeryturę. Obecnie jestem zatrudniony na 1/2 etatu na podstawie umowy o pracę. Czy z osiąganego przychodu powinienem rozliczyć się bezpośrednio po przejściu na emeryturę, czy dopiero w 2016 r.?

Podstawowa zasada rozliczania świadczeń przedemerytalnych z tytułu osiągania dodatkowych przychodów polega na tym, że dokonuje się go po zakończeniu roku rozliczeniowego, czyli po 28 lutego każdego roku (art. 6 ust. 1 ustawy przedemerytalnej). W praktyce, jak wyjaśnia ZUS, na wniosek osoby zainteresowanej rozliczenie świadczenia przed zakończeniem roku rozliczeniowego może nastąpić gdy:

świadczeniobiorca utracił prawo do świadczenia przedemerytalnego np. w związku z ukończeniem wieku emerytalnego, nabyciem prawa do emerytury bądź też nabyciem lub objęciem w posiadanie nieruchomości rolnej,
prawo do świadczenia przedemerytalnego zostało zawieszone wskutek przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej, podjęcia wypłaty renty strukturalnej lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej lub na wniosek zainteresowanego.

Rozliczenie jest dokonywane wówczas za faktyczny okres, w jakim przysługiwało prawo do świadczenia przedemerytalnego.

Przykład

W kwietniu 2012 r. ZUS przyznał 55-letniej kobiecie prawo do świadczenia przedemerytalnego. Od 3 kwietnia 2014 r. zainteresowana podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. W listopadzie 2014 r. zgłosiła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, którą ZUS przyznał od 6 grudnia 2014 r. W grudniu 2014 r. zainteresowana złożyła zaświadczenie o wysokości osiągniętego przychodu w okresie od 3 kwietnia do 5 grudnia 2014 r. Na tej podstawie ZUS dokonał rozliczenia przychodu za wskazany okres.

Roczna graniczna i dopuszczalna kwota przychodu ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do okresu pobierania świadczenia w roku rozliczeniowym.

Przykład

W 2010 r. ZUS przyznał prawo do świadczenia przedemerytalnego 61-letniemu mężczyźnie. W 2012 r. zainteresowany podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na 1/4 etatu. Przychód uzyskany z tytułu tego zatrudnienia nie przekraczał dopuszczalnej kwoty przychodu i świadczenie było wypłacane w pełnej wysokości. W dniu 1 grudnia 2014 r. osiągnął wiek emerytalny i ZUS ustalił mu prawo do emerytury. Dotychczas zainteresowany rozliczał się po zakończeniu roku rozliczeniowego. W tym przypadku złożył zaświadczenie o wysokości przychodu w grudniu 2014 r. Świadczenie przedemerytalne podlega rozliczeniu za okres od 1 marca do 30 listopada 2014 r. W tym okresie zainteresowany zarobił 7.650 zł. Dopuszczalna kwota przychodu ustalona dla tego okresu wynosi 8.213,40 zł (912,60 zł x 9). Kwota ta nie została przekroczona, a zatem świadczenie było wypłacane w prawidłowej wysokości.