Gazeta Podatkowa nr 17 (1892) z dnia 28.02.2022

Wpływ kwoty bazowej na wysokość emerytur i rent

Pojęcie "kwoty bazowej" funkcjonuje już w prawie emerytalno-rentowym ponad 30 lat. Jest ono zatem powszechnie znane, w szczególności dla osób, którym z jej uwzględnieniem zostało naliczone świadczenie. Przy wykorzystaniu kwoty bazowej obliczana jest emerytura według starych zasad oraz zasadniczo renta z tytułu niezdolności do pracy. Zmienia się ona corocznie, w ostatnim czasie przejawia tendencje wzrostową, co jest oczywiście bardzo korzystne dla nowych świadczeniobiorców.

Ustalanie kwoty bazowej

Wysokość kwoty bazowej uzależniona została przez ustawodawcę od przeciętnego wynagrodzenia. Stanowi ona 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Mowa o tym w art. 19 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.

Oprócz określenia wysokości kwoty bazowej ustawodawca uregulował również okres jej obowiązywania. W myśl art. 19a ustawy emerytalnej kwota bazowa ustalana jest corocznie na podstawie art. 19 tej ustawy i obowiązuje od dnia 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Kwotę bazową ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 7. roboczego dnia lutego każdego roku (art. 20 pkt 1 lit. b ustawy emerytalnej). Stosując się do tej delegacji ustawowej, Prezes GUS komunikatem z dnia 9 lutego 2022 r. (Mon. Pol. poz. 178) ogłosił, że kwota bazowa, o której mowa w art. 19 powołanej ustawy, w 2021 r. wyniosła 4.944,79 zł.

Dla świadczeniobiorców oznacza to, że w okresie od 1 marca 2022 r. do 28 lutego 2023 r. kwota bazowa wynosi 4.944,79 zł. W stosunku do kwoty bazowej obowiązującej od 1 marca 2021 r. do 28 lutego 2022 r. kwota bazowa wzrosła o 432,38 zł. Jej wzrost o tę kwotę, będzie przekładał się w odpowiedni sposób na ustalenie wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, przy obliczaniu których ma ona zastosowanie.

Praktyczne zastosowanie kwoty bazowej

Kwota bazowa wykorzystywana jest przy obliczaniu wysokości:

• emerytury obliczanej na starych zasadach, a więc zasadniczo ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. i przykładowo przechodzącym na tzw. emeryturę nauczycielską oraz
• renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinnej w przypadku, gdy jest świadczeniem pochodnym po renciście.

Przy czym zastosowanie kwoty bazowej ma miejsce przede wszystkim przy ustalaniu ich wysokości po raz pierwszy, a więc przy przyznawaniu wymienionych świadczeń. Kwota bazowa ma wówczas zastosowanie przy obliczaniu:

• tzw. części socjalnej tych świadczeń, a więc części stałej,
• wartości podstawy wymiaru świadczeń oraz
• wartości tzw. część stażowej, stanowiącej jedną ze składowych kwoty starej emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy (patrz ramka).

Jeśli chodzi o część socjalną to stanowi ją 24% kwoty bazowej.

Przy zastosowaniu danej kwoty bazowej mają jeszcze znaczenie inne okoliczności, w tym data zgłoszenia wniosku o świadczenie emerytalno-rentowe. Tym samym kwotę bazową obowiązującą od 1 marca 2022 r., wynoszącą 4.944,79 zł, organ rentowy uwzględni przy ustalaniu wysokości omawianych świadczeń, przyznawanych na wniosek zgłoszony:

• po dniu 28 lutego 2022 r. lub
• przed dniem 1 marca 2022 r., jeżeli prawo do renty albo emerytury powstanie po dniu 28 lutego 2022 r.

Tak więc z przedstawionych zasad wynika, że na etapie ustalania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych ważna jest data wystąpienia z wnioskiem o to świadczenie, jak również data nabycia prawa do świadczenia. Na zasadach wskazanych w art. 129 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się bowiem, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ustalenie tego prawa. Zatem stara emerytura i renta z tytułu niezdolności do pracy, do której prawo powstało przed 1 marca 2022 r. obliczona została/zostanie od kwoty bazowej obowiązującej w okresie, na który przypada pierwszy dzień, od którego świadczenie przysługuje (patrz tabela). Dla przykładu świadczenie, do którego prawo powstało/powstanie w okresie:

• od 1 marca 2020 r. do 28 lutego 2021 r. zostało/zostanie obliczone przy zastosowaniu kwoty bazowej wynoszącej 4.294,67 zł, natomiast
• od 1 marca 2021 r. do 28 lutego 2022 r. zostało/zostanie obliczone przy zastosowaniu kwoty bazowej wynoszącej 4.512,41 zł.

Świadczenia, do których prawo powstało z dniem:

• 1 marca 2020 r. oraz
• 1 marca 2021 r.

zostało/zostanie następnie poddane stosownym waloryzacjom przeprowadzanym odpowiednio:

• od 1 marca 2021 r. i od 1 marca 2022 r.,
• od 1 marca 2022 r.

Natomiast przy naliczaniu należności emerytalno-rentowej przysługującej, nie wcześniej niż od 1 marca 2022 r. zostanie wykorzystana nowa kwota bazowa wynosząca 4.944,79 zł. Tym samym świadczenia nie zostaną poddane procesowi waloryzacji według wskaźnika obowiązującego dla waloryzacji marzec/2022 r. (przykład).

Alternatywa w postaci wycofania wniosku

Osoby, które złożyły wniosek o świadczenia przed 1 marca 2022 r. i nabyły/nabędą prawo do nich przed tą datą, mogą skorzystać z możliwości wycofania złożonego wniosku. Będzie to miało sens, gdy okaże się, że:

• stosując do obliczenia jego wysokości obowiązującą do 28 lutego 2022 r. kwotę bazową (wynoszącą 4.512,41 zł) oraz w wyniku
• zwaloryzowania wysokości świadczenia od 1 marca 2022 r.,

wyliczone świadczenie jest/będzie niższe od obliczonego od kwoty bazowej obowiązującej od 1 marca 2022 r. wynoszącej 4.944,79 zł.

Wycofanie wniosku to nie tylko nabycie prawa do wyższego świadczenia. Wycofując złożony wniosek, trzeba liczyć się jeszcze z tym, że skorzystanie z tej możliwości spowoduje utratę prawa do danego świadczenia za konkretny okres. Po złożeniu nowego wniosku prawo do należności emerytalno-rentowej zostanie bowiem ustalone w wyższej wysokości, ale od nowej daty początkowej. Decyzja w tym zakresie powinna zatem być przemyślana i generalnie bardzo indywidualna. Nie ulega wątpliwości, że należy ona zawsze do osoby bezpośrednio zainteresowanej.

Co ważne, wycofanie złożonego wniosku będzie skuteczne, jeżeli nastąpi nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji, a więc przed upływem miesiąca od dnia jej doręczenia. Ponadto wycofanie wniosku możliwe jest w jednej z form przewidzianych dla jego zgłoszenia, tj. na piśmie, w formie dokumentu elektronicznego albo ustnie do protokołu w organie rentowym. Dla ułatwienia organ rentowy przygotował formularz EWS, który można wykorzystać, chcąc skorzystać z instytucji wycofania złożonego wniosku.

Druk EWS dostępny jest w serwisie druki.gofin.pl, w dziale Zasiłki i świadczenia.
 

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.)