Kto może liczyć na przyznanie emerytury pomostowej?

Uzyskanie prawa do emerytury pomostowej to jedna z nielicznych obecnie możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę. W tym celu jednak trzeba spełnić dość restrykcyjne warunki związane m.in. z pracą w szczególnych warunkach lub w/o szczególnym charakterze. Dla celów przyznania świadczenia nie trzeba już jednak zwalniać się z pracy, choć wówczas prawo do niego zostanie zawieszone do czasu rozwiązania stosunku pracy.

Podstawowe warunki

Prawo do emerytury pomostowej, co do zasady przysługuje pracownikowi, urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., który spełnia łącznie warunki określone w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1340), związane z:

legitymowaniem się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
osiągnięciem wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, a także
wykonywaniem prac w szczególnych warunkach lub prac w/o szczególnym charakterze przed dniem 1 stycznia 1999 r. i po dniu 31 grudnia 2008 r.

Z warunków tych z dniem 20 kwietnia 2022 r. została usunięta konieczność rozwiązania stosunku pracy. ZUS wyda zatem decyzję o przyznaniu emerytury pomostowej, jeśli z wnioskiem o ustalenie prawa do tego świadczenia wystąpi osoba, która nie rozwiązała jeszcze stosunku pracy, ale spełnia pozostałe warunki, aby je otrzymać. Jednocześnie jednak organ rentowy zawiesi prawo do tej emerytury do czasu rozwiązania stosunku pracy (patrz tabela).

Emerytura pomostowa może być przyznana osobie uprawnionej niezależnie od tego, czy bezpośrednio przed przejściem na emeryturę była ona zatrudniona w ramach stosunku pracy, prowadziła pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą, czy też nie była aktywna zawodowo.

Pozostali uprawnieni

Ponadto ZUS może przyznać emeryturę pomostową na szczególnych zasadach, określonych w art. 5-12 ustawy o emeryturach pomostowych. Emerytura ta przysługuje na ogół w niższym wieku emerytalnym niż 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni), a niekiedy również mimo krótszego niż 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Dotyczy to m.in. pracowników zatrudnianych w powietrzu na statkach powietrznych, w morskich portach handlowych, członków zawodowych ekip ratownictwa górskiego.

Na uzyskanie uprawnień do emerytury pomostowej może również liczyć osoba, która nie wykonywała po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli na dzień 1 stycznia 2009 r. miała wymagany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych oraz (przed 1 stycznia 2009 r. lub po 31 grudnia 2008 r.) spełniła pozostałe warunki określone odpowiednio w art. 4 pkt 1-5 lub art. 5-12 tej ustawy.

Zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia

Uchylając warunek rozwiązania stosunku pracy dla celów ustalenia uprawnień do emerytury pomostowej ustawodawca umożliwił nabycie prawa do tego świadczenia jeszcze w trakcie zatrudnienia, o ile oczywiście zostaną spełnione pozostałe warunki do jego uzyskania. Jednocześnie jednak, poprzez stosowną zmianę art. 17 ustawy o emeryturach pomostowych, wprowadził zapis wstrzymujący wypłatę przyznanego świadczenia, do czasu rozwiązania stosunku pracy, poszerzając tym samym katalog okoliczności uzasadniających zawieszenie prawa do świadczenia (patrz tabela).

(Nie)ostateczna wysokość świadczenia

Dla osoby, która nie rozwiązała stosunku pracy, wysokość emerytury pomostowej ustalona w decyzji o przyznaniu tego świadczenia, nie jest ostateczna. Jak informuje organ rentowy na swojej stronie internetowej www.zus.pl, zostanie ona obliczona ponownie po rozwiązaniu stosunku pracy i złożeniu wniosku o podjęcie wypłaty emerytury pomostowej.

Kolejne korzystne zmiany dla ubezpieczonych wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, które wejdą w życie 1 stycznia 2023 r.

1.	Płatnik składek będzie musiał powiadomić zatrudnionych pracowników o:
	-	treści wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a także
	-	odmowie wpisu do ewidencji pracowników wykonujących takie prace, za których jest obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP).
2.	Jeśli stanowisko pracy, na którym pracownik wykonuje pracę, nie zostanie umieszczone w wyżej wymienionym wykazie, pracownik będzie mógł złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP).
3.	PIP będzie kontrolować wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i będzie mogła nakazać pracodawcy, aby umieścił pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
4.	ZUS będzie musiał zawiesić postępowanie w sprawie emerytury pomostowej, gdy przed PIP będzie się toczyć postępowanie w sprawie kontroli wykazu stanowisk pracy lub ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, które będzie mogło wpłynąć na ustalenie prawa do emerytury pomostowej.
5.	Podjęcie postępowania w sprawie emerytury pomostowej, zawieszonego w wyniku postępowania toczącego się przed PIP, nastąpi po jego zakończeniu.

Zmiana wpływu pozostawania w stosunku pracy na prawo do emerytury pomostowej i jej wypłatę

Zniesienie kryterium rozwiązania stosunku pracy dla celów ustalenia prawa do emerytury pomostowej (art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych)

Tak było do 19 kwietnia 2022 r.

Tak jest od 20 kwietnia 2022 r.

Prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)	urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
2)	ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,
3)	osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,
4)	ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
5)	przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej,
6)	po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych,

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

7) warunek uchylony.

Wprowadzenie zasady zawieszenia prawa do emerytury pomostowej do czasu rozwiązania stosunku pracy (art. 17 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych)

Tak było do 19 kwietnia 2022 r.

Tak jest od 20 kwietnia 2022 r.

Prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu lub emerytura ta ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w:

art. 103 ust. 3 i art. 104-106 ustawy emerytalnej.

art. 103 ust. 3 i art. 103a*-106 ustawy emerytalnej.

Ponadto prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z tym przepisem prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.