Gazeta Podatkowa nr 74 (2053) z dnia 14.09.2023

Informacje o stanie konta i hipotetycznej emeryturze

Organ rentowy ma obowiązek wygenerowania i udostępniania ubezpieczonym informacji o stanie konta ubezpieczonego w ZUS. Jest to ważna informacja. Składki ewidencjonowane na koncie ubezpieczonego odgrywają bowiem niebagatelną rolę przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego. Wpływają one w bezpośredni sposób na jego wysokość.

Emerytura według nowych zasad

Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. emerytura powszechna przysługuje po osiągnięciu 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Jej wysokość jest ustalana według nowych zasad i stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Do obliczenia wysokości nowej emerytury niezbędne jest wcześniejsze ustalenie wartości podstawy jej obliczenia. Jest to kwota:

• składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,
• zwaloryzowanego kapitału początkowego,
• środków zewidencjonowanych na subkoncie.

Kwestie te reguluje art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251), zwanej ustawą emerytalną.

Informacja ZUS

ZUS został zobligowany do udostępnienia ubezpieczonemu urodzonemu po 31 grudnia 1948 r. informacji o zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składkach ogółem, o których mowa w art. 40 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.), zwanej ustawą systemową, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku. ZUS ma obowiązek przekazania tej informacji do dnia 31 sierpnia każdego roku. Co więcej, zgodnie z art. 50 ust. 1, art. 50 ust. 1h-1i oraz art. 50 ust. 2b-2d ustawy systemowej informacje o stanie konta:

• ZUS udostępnia ubezpieczonym, którzy w systemie teleinformatycznym tego organu utworzyli profil informacyjny,
• na żądanie ubezpieczonego ZUS udostępnia również w formie pisemnej, przesyłając ją:
• listem zwykłym na adres do korespondencji podany w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 10 ustawy systemowej, albo
• na adres do korespondencji podany w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, które ZUS otrzymał jako ostatnie, jeżeli ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych przez więcej niż jednego płatnika składek lub
• na podany w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych adres zamieszkania lub adres zameldowania albo na adres zameldowania na pobyt stały uzyskany z rejestru PESEL, jeżeli adres do korespondencji jest nieprawidłowy lub niepełny.

Ważne jest, że zakres danych objętych informacją o stanie konta to nie tylko informacja o hipotetycznej emeryturze (patrz ramka).

Hipotetyczna emerytura

Wysokość hipotetycznej emerytury nie jest podawana wszystkim ubezpieczonym. Ustawodawca zastrzegł bowiem, że podaje się ją ubezpieczonemu urodzonemu po 31 grudnia 1948 r., który na dzień 31 grudnia poprzedniego roku ukończył co najmniej 35 lat.

Z regulacji ustawowych wynika, że ubezpieczonemu podaje się informację o wysokości hipotetycznej emerytury, jaką uzyskałby w wieku emerytalnym wynoszącym 60 lat dla kobiety i 65 dla mężczyzny, według stanu konta ubezpieczonego oraz gdyby za każdy pełny miesiąc przypadający do osiągnięcia tego wieku na jego koncie była ewidencjonowana hipotetyczna kwota składki obliczona przez podzielenie ogólnej kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne przez wyrażony w miesiącach okres podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu.

Natomiast gdy:

• do osiągnięcia wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny, ubezpieczonemu brakuje nie więcej niż 5 lat, podaje się dodatkowo informacje o wysokości hipotetycznej emerytury, jaką by uzyskał w wieku przekraczającym ten wiek o rok, dwa, trzy, cztery i pięć lat lub
• ubezpieczony przekroczył wiek emerytalny, wynoszący 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny, i nie wystąpił o ustalenie emerytury, hipotetyczną emeryturę oblicza się dla jego faktycznego wieku oraz kolejnych pięciu lat,

według stanu konta ubezpieczonego oraz po jego zwiększeniu o kwotę hipotetycznych składek.

Stanowi o tym art. 50 ust. 1b-1e ustawy systemowej.

Wysokość hipotetycznej emerytury oblicza się zatem na parę sposobów (uwzględniając wiek ubezpieczonego), tj. przede wszystkim:

• według stanu konta ubezpieczonego, a więc po przyjęciu, że na konto ubezpieczonego nie wpływają już żadne składki i
• po zwiększeniu stanu konta ubezpieczonego o kwotę hipotetycznych składek, a więc zakładając, że na konto ubezpieczonego będą wpływały składki średnio w tej samej wysokości.

W każdym z przypadków wysokość hipotetycznej emerytury oblicza się przez podzielenie sumy składek i kapitału początkowego przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat w przypadku kobiety i 65 lat w przypadku mężczyzny lub w wieku, o którym mowa w art. 50 ust. 1d i ust. 1e ustawy systemowej. Natomiast wysokość hipotetycznej emerytury, jaką ubezpieczony uzyskałby w wieku przekraczającym wiek 60 lat lub 65 lat, oblicza się przez podzielenie sumy składek i kapitału początkowego przez średnie dalsze trwanie życia dla tego wieku.

Dla potrzeb obliczenia hipotetycznej emerytury przyjmowane jest średnie dalsze trwanie życia według tablicy trwania życia, ogłaszanej przez Prezesa GUS na podstawie przepisów ustawy emerytalnej, obowiązującej w dniu 31 grudnia ostatniego roku.

Hipotetycznej emerytury nie oblicza się:

• ubezpieczonemu, który na dzień 31 grudnia poprzedniego roku ukończył co najmniej 35 lat, ale ma ustaloną wysokość emerytury na zasadach określonych w art. 26 lub art. 183 ustawy emerytalnej, a więc odpowiednio w całości według nowych zasad lub w sposób mieszany,
• w roku, w którym jest przesyłana informacja o stanie konta, jeżeli w okresie od dnia 1 stycznia tego roku do dnia przesłania tej informacji ubezpieczonemu ustalono wysokość emerytury na podstawie wymienionych wcześniej przepisów.