Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 13 (511) z dnia 1.07.2020

Zaliczenie służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach uprawniającej do wcześniejszej emerytury

Pracownik ukończył 60 lat i w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach wystąpił z wnioskiem do ZUS o ustalenie wcześniejszej emerytury. ZUS odmówił przyznania tego świadczenia z uwagi na brak 15 lat pracy w szczególnych warunkach - do okresu tej pracy nie zaliczył zasadniczej służby wojskowej odbywanej od kwietnia 1981 r. do kwietnia 1983 r. Czy słusznie?

Tak. Przy zaliczaniu okresu służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach stosuje się uchwałę Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z 16 października 2013 r. (sygn. akt II UZP 6/13, OSNP 2014/3/42). Zgodnie z jej treścią: "Czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (...)", o ile pracownik po zakończeniu odbywania służby został zatrudniony w tych samych warunkach przez pracodawcę, u którego pracował w chwili powołania do służby. Warunki powrotu pracownika do poprzedniego zatrudnienia po odbyciu zasadniczej służby wojskowej zostały określone w art. 106 ust. 1 ww. ustawy w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 1975 r. W myśl tego przepisu, zakład, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej był obowiązany do zatrudnienia go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu w celu podjęcia zatrudnienia. Niezachowanie tego terminu powodowało rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do uchwały uznał, że jeśli zostały spełnione przez pracownika wskazane w przepisach warunki powrotu do poprzedniego zatrudnienia, okres odbywania zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach jak przed powołaniem do służby. Początkowo okres zasadniczej służby wojskowej podlegający zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach obejmował czas od 29 listopada 1967 r. do 31 grudnia 1974 r. Po uzgodnieniu wspólnego stanowiska ZUS oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej okres ten został wydłużony do 31 sierpnia 1979 r.

Zatem pracownikowi, zatrudnionemu w szczególnych warunkach przed powołaniem do czynnej służby wojskowej, który po jej zakończeniu ponownie podjął pracę w tych samych warunkach, okres ten podlega wliczeniu do stażu w zakresie uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w danym zawodzie (np. praca w szczególnych warunkach).

W przypadku, gdy żołnierz w trakcie odbywania czynnej służby wojskowej podniósł lub poszerzył swoje kwalifikacje, a po powrocie do pracy pracodawca przeniósł go na inne stanowisko, również zaliczane do szczególnych warunków, to okres tej służby także jest wliczany do okresu wymaganego do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury. Zdaniem Sądu Najwyższego przyjęcie innej wykładni w tym zakresie traktowałoby gorzej pracowników, którzy podnoszą swoje kwalifikacje od tych, którzy tego nie uczynili.

Okres odbywania zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu pracy wymaganej do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej. W świetle tego przepisu, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego m.in. w art. 32 ustawy emerytalnej, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

• okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz
   
• okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej, tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
   
• nie przystąpili do OFE albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Okres odbywania służby wojskowej przypadający od 29 listopada 1967 r. do 31 sierpnia 1979 r. nie podlega jednak uwzględnieniu jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach przy ustalaniu prawa do:

• emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na podstawie art. 32 lub art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej (warunki określone w tych przepisach zainteresowany musiał spełnić do 31 grudnia 2008 r.),
   
• emerytury pomostowej,
   
• rekompensaty do kapitału początkowego.

Pracownik, o którym mowa w pytaniu, odbywał służbę wojskową w latach 1981-1983, stąd też jej okres nie został przez ZUS zaliczony do stażu pracy w szczególnych warunkach.