Gazeta Podatkowa nr 11 (948) z dnia 7.02.2013

Emerytura bez względu na długość stażu pracy

Zasady przyznawania prawa do emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., mimo wydłużenia powszechnego wieku emerytalnego, mogą niekiedy okazać się korzystniejsze od zasad obowiązujących starsze roczniki ubezpieczonych. Różnica polega m.in. na braku wyznaczonego dla przyznania prawa do emerytury minimum stażowego. Wystarczy zatem nawet bardzo krótki okres podlegania ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, aby po ukończeniu stosownego dla danej osoby wieku przejść na emeryturę. Choć trudno w tym przypadku oczekiwać, że wysokość świadczenia będzie satysfakcjonowała zainteresowanego.

Reforma emerytalna, rozpoczęta z dniem 1 stycznia 2013 r., nie jest jedyną, która w znacznym stopniu wpłynęła na uprawnienia emerytalne ubezpieczonych. O ile ta obecna w głównej mierze zakłada stopniowe wydłużenie powszechnego wieku emerytalnego, aż do docelowych 67 lat zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn, to poprzednia - z 1 stycznia 1999 r. - co do zasady podzieliła ubezpieczonych na dwie grupy, tj. na urodzonych:

• przed 1 stycznia 1949 r. i
   
• po 31 grudnia 1948 r.

Emerytura na starych zasadach

Dla pierwszej z wymienionych grup przewidziano emeryturę przyznawaną na tzw. starych zasadach. Zostały one określone w rozdziale 2 działu II ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną. Przykładowo, aby otrzymać tzw. powszechną emeryturę, osoba urodzona przed 1 stycznia 1949 r. musi ukończyć tzw. powszechny wiek emerytalny, tj. odpowiednio:

• 60 lat - w przypadku kobiet i
   
• od 65 lat do 65 lat i 4 miesięcy - w przypadku mężczyzn (rocznik 1948 także został objęty obecną reformą, wydłużającą powszechny wiek emerytalny),

oraz legitymować się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, wynoszącym odpowiednio:

• co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn lub
   
• bez gwarancji najniższej kwoty świadczenia - co najmniej 15 lat dla kobiet i 20 lat dla mężczyzn.

Osoby z krótszym stażem pracy nie uzyskają więc prawa do emerytury, choćby nawet ukończyły np. 70 czy 80 lat.

Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Nowa emerytura

Inaczej sytuacja wygląda z prawem do emerytury przyznawanej na tzw. nowych zasadach, przewidzianych dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Tu bowiem, w świetle art. 24 ustawy emerytalnej, wystarczy, że osoba, która kiedykolwiek podlegała ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, ukończy powszechny wiek emerytalny. Przy czym prawie cała grupa tych ubezpieczonych (tj. wszyscy mężczyźni oraz kobiety urodzone po 1952 r.) została objęta reformą wydłużającą powszechny wiek emerytalny. Nie zmienia to jednak faktu, iż co prawda później, ale i tak uzyskają oni prawo do emerytury, nawet jeśli posiadają bardzo krótki staż pracy.

Warunki przyznawania prawa do nowej emerytury mogą zatem okazać się korzystniejsze, zwłaszcza gdy ubezpieczony nie przejawiał zbytniej aktywności zawodowej, stanowiącej tytuł do ubezpieczenia.

Nie zawsze z gwarancją minimum

Samo uzyskanie prawa do świadczenia to jednak nie wszystko. Dla świadczeniobiorców niezmiernie istotna jest również wysokość emerytury. Co prawda kwota emerytury, podobnie jak pozostałych świadczeń emerytalno-rentowych, podlega corocznej waloryzacji, jednak nie są to zbyt wysokie podwyżki.

O ile dla starszych ubezpieczonych wysokość emerytury uzależniona jest od kwoty bazowej, podstawy wymiaru emerytury oraz ilości udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych (art. 53 ustawy emerytalnej), to dla młodszych świadczeniobiorców ustalana jest ona w oparciu o zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego środki (art. 25-26a ustawy emerytalnej). Podstawę wymiaru emerytury ustalanej na nowych zasadach stanowi bowiem kwota:

• zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz
   
• zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Wysokość świadczenia natomiast obliczana jest jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Przy krótkim okresie ubezpieczenia trudno zatem spodziewać się wysokiej emerytury. Wprawdzie ustawodawcy przewidzieli najniższą gwarantowaną kwotę tego świadczenia, jednak mogą na nią liczyć wyłącznie świadczeniobiorcy, którzy legitymują się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym odpowiednio:

• co najmniej 25 lat - w przypadku mężczyzn oraz
   
• co najmniej 20 lat - dla kobiet.

Stanowi o tym art. 85 z uwzględnieniem art. 54 i 87 ustawy emerytalnej.

Warto dodać, iż w wyniku obecnej reformy emerytalnej wymagany od kobiet, uprawnionych do nowej emerytury, okres składkowy i nieskładkowy, dla celów podwyższenia emerytury do kwoty gwarantowanej, będzie stopniowo wzrastał, aż osiągnie analogiczny jak dla mężczyzn poziom 25 lat (patrz tabela).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)