Gazeta Podatkowa nr 47 (984) z dnia 13.06.2013

Korzystanie z

Ostatnio coraz częściej mówi się o nadużyciach w korzystaniu ze zwolnień lekarskich. Statystyki są zatrważające, jak choćby te z ostatniego komunikatu ZUS w sprawie skontrolowanych zwolnień lekarskich - blisko 61,5 mln złotych wstrzymanych lub obniżonych świadczeń w I kwartale 2013 r. W takim przypadku warto zwrócić uwagę, iż na dłuższą metę nie opłaca się "chorować". Przebywanie na zwolnieniu lekarskim w mniejszym lub większym stopniu wpłynie bowiem na wysokość należnej w przyszłości emerytury.

Staż pracy

Prawo do większości świadczeń emerytalno-rentowych uzależnione jest m.in. od legitymowania się określonym stażem pracy. Chodzi tu m.in. o powszechną emeryturę dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach, emeryturę pomostową, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, a także świadczenie przedemerytalne. Wymagane minimum stażowe nie zostało określone jedynie dla celów przyznania powszechnej emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Okres opłacania składek i/lub ich wysokość przedkłada się jednak na wartość należnego ubezpieczonemu świadczenia emerytalno-rentowego. Przykładowo na kwotę należnej emerytury, obliczanej na tzw. starych zasadach, składają się - oprócz tzw. części socjalnej, stanowiącej 24% kwoty bazowej - po:

• 1,3% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych oraz
   
• 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.

Przy czym w podstawie tej, co należy podkreślić, uwzględniana jest nie tylko podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (odpowiednio ubezpieczenia społeczne), ale również kwoty otrzymanych przez ubezpieczonego świadczeń chorobowych.

Na dużo mniej korzystnych warunkach ustalana jest wysokość emerytury przyznawanej na tzw. nowych zasadach. Tu bowiem liczy się, oprócz zgromadzonego kapitału początkowego, jedynie wartość składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury.

Co prawda obowiązuje gwarancja wypłaty najniższej emerytury, jednak mogą na nią liczyć wyłącznie osoby, które legitymują się określonym stażem pracy.

Niezdolność do pracy

Osoby, które otrzymają zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA, potwierdzające ich niezdolność do pracy, i jednocześnie spełniają warunki określone w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.), zwanej ustawą zasiłkową, mogą korzystać odpowiednio z:

• wynagrodzenia chorobowego, określonego w art. 92 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) - przy czym dotyczy to wyłącznie ubezpieczonych będących pracownikami - i/lub
   
• zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego (lub wypadkowego).

Świadczenia te przysługują maksymalnie przez okres 182 lub - w przypadku, gdy niezdolność do pracy spowodowana jest gruźlicą lub przypada na okres ciąży - 270 dni. Przy czym do tego tzw. okresu zasiłkowego wlicza się zarówno wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak i poprzedniej, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy nimi nie przekraczała 60 dni (art. 8-9 ustawy zasiłkowej).

Gdy możliwy do wykorzystania okres okaże się zbyt krótki na powrót do zdrowia, istnieje możliwość nabycia uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego. Przyznawane jest ono na zasadach określonych w art. 18 ustawy zasiłkowej, przy czym nie dłużej niż na 12 miesięcy (360 dni).

W całym okresie swojej aktywności zawodowej ubezpieczony może zatem przez znaczny okres czasu i to wielokrotnie przebywać na świadczeniach chorobowych.

Okres nieskładkowy

Należy jednak pamiętać, iż w świetle art. 18 ust. 2 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.):

• świadczenia chorobowe, wypłacane m.in. pracownikom i zleceniobiorcom odpowiednio ze środków własnych pracodawcy oraz/lub z ubezpieczenia chorobowego albo wypadkowego, nie stanowią podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych,
   
• osoby prowadzące działalność pozarolniczą mają możliwość zmniejszenia podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych za okres pobierania "chorobówki".

Tym samym okres korzystania z wynagrodzenia chorobowego i/lub zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego nie może być traktowany - przy ustalaniu uprawnień do świadczeń emerytalno-rentowych oraz obliczaniu ich wysokości - jako okres ubezpieczenia, czyli składkowy. Tak wynika z art. 4 pkt 5 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną. Jest tak nawet jeśli niezdolność do pracy ma miejsce w trakcie zatrudnienia na umowę o pracę lub umowę zlecenia, albo prowadzenia własnej działalności pozarolniczej.

Nie oznacza to jednak, że okres pobierania świadczeń chorobowych zostaje w ogóle pomijany. Otóż za sprawą art. 7 pkt 1 ustawy emerytalnej jest on traktowany jako okres nieskładkowy.

Ograniczenie do 1/3 okresów składkowych

Przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych i obliczaniu ich wysokości organ rentowy bierze pod uwagę zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe. Jednakże te drugie, w świetle art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej, uwzględnia się jedynie w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Może się zatem okazać, że częste korzystanie ze świadczeń chorobowych uniemożliwi uwzględnienie wszystkich udowodnionych okresów nieskładkowych, co w konsekwencji przełoży się odpowiednio na prawo do emerytury i/albo jej wysokość.