Gazeta Podatkowa nr 24 (1065) z dnia 24.03.2014

Ubezpieczeni muszą zdecydować o członkostwie w OFE

Członkostwo w otwartych funduszach emerytalnych, najpierw - dla znacznej części ubezpieczonych - obowiązkowe, staje się dobrowolnym. Co więcej, obecni członkowie ofe, którzy w ustalonym terminie nie złożą oświadczenia o przekazywaniu np. do wybranego przez siebie wcześniej lub przypisanego w drodze losowania otwartego funduszu emerytalnego części należnych składek na ubezpieczenie emerytalne, z urzędu wrócą do ZUS. Dlatego tak ważne jest, aby ich decyzja w kwestii członkostwa w ofe była w miarę możliwości jak najbardziej przemyślana i świadoma.

Reforma ofe

Z dniem 1 lutego 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych, zwana dalej ustawą nowelizującą, choć część jej przepisów zaczęła obowiązywać nieco wcześniej, tj. 15 stycznia 2014 r.

Jak założył ustawodawca, głównym celem wprowadzonych zmian jest:

• zapewnienie bezpieczeństwa obecnym i przyszłym emerytom, a także finansom publicznym i rynkom kapitałowym,
   
• zmniejszenie ponoszonych przez budżet kosztów systemu emerytalnego oraz
   
• obniżenie poziomu długu publicznego w relacji do PKB.

Co to oznacza dla samych ubezpieczonych?

Przede wszystkim została zmniejszona:

• liczba jednostek rozrachunkowych zgromadzonych przez członków otwartych funduszy emerytalnych, poprzez przekazanie ich większej części do ZUS, a także
   
• wartość procentowa składek przekazywanych do ofe, na korzyść tych gromadzonych na subkoncie w ZUS.

Ponadto fakt pozostania w ofe będzie uzależniony od złożenia przez jego członka stosownego oświadczenia w tej sprawie - jego brak będzie skutkował automatycznym powrotem do ZUS. Tym samym członkostwo w ofe z obowiązkowego do tej pory stanie się dobrowolnym, w tym także dla osób, które rozpoczynają swoją aktywność zawodową. Co jakiś czas dopuszczalna jednak będzie zmiana decyzji w tym zakresie. Natomiast na 10 lat przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego danego członka ofe, zgromadzone przez niego składki, za sprawą tzw. "suwaka", będą stopniowo przekazywane do ZUS.

Transfer aktywów z ofe do ZUS

W dniu 3 lutego 2014 r. otwarte fundusze emerytalne umorzyły 51,5% jednostek rozrachunkowych zapisanych na dzień 31 stycznia 2014 r. na rachunku każdego członka ofe i przekazały do ZUS aktywa o wartości odpowiadającej sumie wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych, wraz z podpisanym przez osoby upoważnione wykazem zawierającym ich specyfikację i wycenę. Stało się tak za sprawą art. 23 ustawy nowelizującej. Przepis ten jednocześnie sprecyzował, iż chodzi tu o następujące kategorie aktywów:

1) obligacje i bony emitowane przez Skarb Państwa,

2) obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na zasadach określonych w ustawie o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, gwarantowane przez Skarb Państwa,

3) inne papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa,

4) środki pieniężne denominowane w walucie polskiej,

z zachowaniem przy przekazywaniu do ZUS wymienionej kolejności, aż do osiągnięcia wartości odpowiadającej sumie wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych, według stanu na dzień 31 stycznia 2014 r.

Wartość środków odpowiadających wartości umorzonych (przez ofe na rachunku ubezpieczonego) jednostek rozrachunkowych zostanie przez ZUS zewidencjonowana na dzień 31 stycznia 2014 r. na subkoncie prowadzonym w ramach konta danego ubezpieczonego. Ich wartość może okazać się wyższa od wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych. Będzie tak w sytuacji, gdy wartość aktywów wymienionych w pkt 1-3, wynikająca z kursu wyceny lub ceny ustalonych na dzień 31 stycznia 2014 r., okaże się niższa niż wartość tych aktywów ustalona na dzień 3 września 2013 r.

Informacja o liczbie umorzonych jednostek rozrachunkowych powinna zostać przesłana przez ofe do ZUS w dniu 31 października 2014 r. Organ rentowy natomiast na jej zewidencjonowanie na subkoncie będzie miał czas do dnia 31 marca 2015 r.

W terminie do dnia 31 sierpnia 2015 r. ZUS zobowiązany jest do przesłania ubezpieczonemu informacji o stanie jego konta łącznie za lata 2013 i 2014, a także dodatkowo o wartości środków zewidencjonowanych na subkoncie na dzień 30 stycznia 2014 r. i na dzień 3 lutego 2014 r.

Deklaracja w sprawie ofe

Członkostwo w otwartych funduszach emerytalnych od 1 lipca br. nie będzie już obowiązkowe. Ubezpieczeni otrzymają prawo wyboru czy chcą, by część ich składki była jak dotąd odprowadzana do ofe, czy też przekazywana na subkonto w ZUS. Oświadczenie o dalszym przekazywaniu składki do ofe zainteresowani będą mogli złożyć w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca 2014 r.

Co należy podkreślić, brak takiego oświadczenia lub też złożenie go po ustawowym okresie tych 4 miesięcy będzie traktowane jak wybór ZUS. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1 ustawy nowelizującej, do ofe składka w części odpowiadającej 2,92% podstawy jej wymiaru będzie przekazywana jedynie za okres do dnia 30 czerwca 2014 r. Aby składka dalej była przekazywana do ofe począwszy od 1 lipca 2014 r., obecny członek ofe musi złożyć stosowne oświadczenie.

Przy czym decyzja członka ofe w tym zakresie nie musi być ostateczna. Raz na cztery lata, począwszy od 2016 r., między 1 kwietnia a 31 lipca będą bowiem otwarte tzw. okienka czasowe, w których ubezpieczeni będą mogli zmienić swoją wcześniejszą decyzję (przykład).

Ustawa przewiduje również, że osoby, które pozostaną w ofe, będą przekazywały do niego nie jak przed reformą 3,5%, tylko 2,92% pensji brutto. Ponadto o połowę (tj. z 3,5% do 1,75%) zostały obniżone opłaty pobierane przez ofe od składek. Także o połowę (tj. z 0,8% do 0,4%) spadły pobierane przez ZUS należności z tytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek na ofe.

Składanie oświadczenia

Jeżeli członek ofe zdecyduje się na pozostanie w ofe, musi pamiętać, iż sposób złożenia stosownego oświadczenia został ściśle określony w przepisach. W świetle art. 11 ust. 2 ustawy nowelizującej trzeba je będzie przedłożyć w ZUS, a nie w otwartym funduszu emerytalnym, którego jest się członkiem. Przy czym będzie można to zrobić:

• pisemnie, albo
   
• przez system teleinformatyczny udostępniony bezpłatnie przez ZUS, w formie uwierzytelnionego dokumentu elektronicznego, z wykorzystaniem odpowiednio:
   

• kwalifikowanego certyfikatu, w rozumieniu art. 3 pkt 12 ustawy o podpisie elektronicznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 262),
   
• profilu zaufanego ePUAP, w rozumieniu art. 3 pkt 14 ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2013 r. poz. 235), lub
   
• innych technologii umożliwiających identyfikację, określonych na podstawie art. 20a ust. 2 ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

Druk sformalizowany

Także samo oświadczenie zostało sformalizowane. Jego wzór określono w stosownym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2014 r. Oprócz podania swoich danych identyfikacyjnych członek ofe będzie mógł oświadczyć, że chce, aby składka na ubezpieczenie emerytalne, o której mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. a) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową, była odprowadzana do otwartego funduszu emerytalnego:

• którego jestem członkiem, albo
   
• innego niż ten, którego jestem członkiem.

W tym drugim przypadku konieczne będzie wpisanie nazwy jednego spośród podanych w oświadczeniu otwartych funduszy emerytalnych (patrz fragment wzoru oświadczenia, poniżej).

Jednocześnie członek ofe będzie musiał oświadczyć, iż zapoznał się z:

• przygotowaną przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych informacją dotyczącą powszechnego systemu emerytalnego oraz
   
• informacją dotyczącą poszczególnych otwartych funduszy emerytalnych.

Jeśli członek ofe nie wpisze w oświadczeniu nazwy innego otwartego funduszu emerytalnego, składka będzie odprowadzana do otwartego funduszu emerytalnego, którego ubezpieczony jest członkiem.

Natomiast w przypadku, gdy ubezpieczony wpisze nazwę innego otwartego funduszu emerytalnego niż tego, którego jest członkiem, ZUS poinformuje o tym wybrany i wskazany w oświadczeniu otwarty fundusz emerytalny. Będą wówczas miały odpowiednie zastosowanie przepisy rozdziału 7 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Jeżeli jednak ubezpieczony nie zawrze umowy z wpisanym otwartym funduszem emerytalnym, składka będzie odprowadzana do otwartego funduszu emerytalnego, którego był on członkiem w momencie wypełniania oświadczenia.

Już bez losowania

Osoby, które dopiero rozpoczynają swą aktywność zawodową, będą mogły (a nie jak do tej pory - musiały) zawrzeć umowę z otwartym funduszem emerytalnym nie później niż w terminie 4 miesięcy, licząc od daty powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego.

Zlikwidowany został tym samym mechanizm losowania. Należy przypomnieć, iż w przypadku, gdy ubezpieczony, urodzony po 31 grudnia 1968 r. nie zawarł umowy z otwartym funduszem emerytalnym w ustawowym lub wyznaczonym przez ZUS terminie, organ rentowy wyznaczał otwarty fundusz emerytalny w drodze losowania, na zasadach przewidzianych w ustawie systemowej.

Przeprowadzane one były przez ZUS w ostatnim dniu roboczym stycznia lub lipca. W wyniku przeprowadzanej reformy ostatnie takie losowanie miało miejsce 31 stycznia 2014 r.

Suwak bezpieczeństwa

Wprowadzony zostanie tzw. suwak bezpieczeństwa, zgodnie z którym środki osób, które wybrały ofe, przez 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego będą stopniowo przenoszone do ZUS.

Organ rentowy zobligowany został do informowania otwartego funduszu o obowiązku przekazania środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu na fundusz emerytalny FUS w związku z osiągnięciem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od powszechnego wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W każdym miesiącu umarzana będzie liczba jednostek rozrachunkowych będących ilorazem liczby jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu i wyrażonej w miesiącach różnicy między powszechnym wiekiem emerytalnym a wiekiem członka otwartego funduszu w dniu dokonywania umorzenia. Część środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu odpowiadającą wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych otwarty fundusz zobowiązany jest przekazać na rachunek wskazany przez ZUS.

Zmiany dotyczące III filaru

Ustawa nowelizująca wprowadziła regulacje korzystne dla osób oszczędzających na indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Dotyczą one m.in.:

• opodatkowania wypłaty z IKZE - w miejsce opodatkowania wypłaty z IKZE według skali PIT (odpowiednio 18% lub 32%) wprowadzono opodatkowanie wypłat z IKZE oraz wypłat na rzecz osób uprawnionych zryczałtowanym podatkiem dochodowym według stawki 10%, przy czym oszczędzający nie będzie musiał samodzielnie dokonywać rozliczenia podatku - zrobi to za niego instytucja finansowa, jako płatnik zobowiązany do poboru podatku od dokonywanych wypłat z IKZE, bez względu na formę wypłaty (wypłata jednorazowa albo w ratach),
   
• uproszczenia reguł związanych z ustalaniem wysokości maksymalnej rocznej wpłaty na IKZE - wprowadzono roczny limit kwotowy wpłat na IKZE w jednakowej wysokości dla wszystkich oszczędzających, który nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym bądź w ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone (zgodnie z art. 31 ustawy nowelizującej limit kwoty wpłat na IKZE w 2014 r. wynosi 4.495,20 zł).

(źródło: www.sejm.gov.pl, www.mpips.gov.pl)

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 6.12.2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz. U. poz. 1717)

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.)

Ustawa z dnia 28.08.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 989 ze zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27.01.2014 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia członka otwartego funduszu emerytalnego o przekazywaniu składki do otwartego funduszu emerytalnego… (Dz. U. poz. 140)